renta alimentacyjna, alimenty

Osoby pośrednio poszkodowane na skutek śmierci osoby dotkniętej czynem niedozwolonym mają możliwość dochodzenia z tego tytułu świadczenia, którym jest tzw. renta alimentacyjna. Powyższe roszczenie wynika z art. 446 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 459, z późn. zm., dalej „KC”). Cytując Sąd Najwyższy można najogólniej stwierdzić, że renta alimentacyjna służy naprawieniu szkody poniesionej przez to, że pozostali bliscy utracili osobę zobowiązaną do alimentacji (wyrok SN z dnia 20.01.2004r., II CK 360/02).

Komu przysługuje renta alimentacyjna?

Krąg uprawnionych z tego przepisu można podzielić na dwie grupy. Do pierwszej zaliczyć należy osoby, względem których na zmarłym ciążył ustawowy obowiązek alimentacyjny (tzw. renta obligatoryjna). Do drugiej grupy należą inne bliskie osoby, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania (tzw. renta fakultatywna).

Renta obligatoryjna

O kręgu osób uprawnionych z mocy prawa do alimentów przesądzają przepisy ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 682, dalej „KRO”). W praktyce obowiązek alimentacyjny najczęściej powstaje na podstawie art. 133 § 1 KRO. Zgodnie z tym przepisem rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie. Wyjątek stanowi sytuacja, kiedy dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Poza powyższym wypadkiem uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku (art. 133 § 2 KRO).

Zgodnie z zasadami wyrażonymi w KRO obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem; jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych – obciąża bliższych stopniem przed dalszymi (art. 129 KRO). Natomiast zgodnie z art. 130 KRO obowiązek jednego małżonka do dostarczania środków utrzymania drugiemu małżonkowi po rozwiązaniu lub unieważnieniu małżeństwa lub po orzeczeniu separacji wyprzedza obowiązek alimentacyjny krewnych tego małżonka. Obowiązek alimentacyjny istnieje także w stosunkach między przysposabiającym a przysposobionym (art. 131 KRO) oraz powinowatymi (art. 144 KRO). Przyjmuje się również, iż obowiązki alimentacyjne wynikają z art. 23 oraz 27 KRO.

Należy wskazać, że legitymację do wystąpienia z roszczeniem o świadczenie, jakim jest renta alimentacyjna, mają tylko te osoby, które w danej sytuacji faktycznej miałyby roszczenie alimentacyjne do zmarłego, a nie te, które teoretycznie mieszczą się w kręgu uprawnionych do alimentów na mocy wymienionych wyżej przepisów KRO.

Z drugiej strony trzeba mieć przy tym także na uwadze, że prawo do renty nie jest zależne od tego, czy zmarły faktycznie dostarczał środki utrzymania na rzecz osoby uprawnionej, natomiast zależy od tego, czy w chwili śmierci spełnione były przesłanki aktualizujące obowiązek alimentacyjny wobec tej osoby (wyrok SN z dnia 24 sierpnia 1990r., I CR 422/90, OSN 1991,nr 10-11, poz.124).

Warto również wskazać, że w sytuacji, gdy istnieje możliwość zaspokojenia potrzeb uprawnionego przez inne osoby zobowiązane do alimentacji w dalszej kolejności niż zmarły poszkodowany (np. innych krewnych lub byłego małżonka), nie ma to wpływu na przyznanie renty alimentacyjnej. Bez większego znaczenia jest także okoliczność pozostawania we wspólnocie domowej ze zmarłym poszkodowanym, gdyż nie jest to konieczną przesłanką bliskości w rozumieniu art. 446 § 2 KC.

Renta fakultatywna

Ponadto takiej samej renty mogą żądać inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego.

Przykład: Pan Jan i Pani Janina żyli razem w niesformalizowanym związku. Pan Jan dobrowolnie i stale utrzymywał Panią Janinę (opłacał czynsz mieszkania, w którym razem mieszkali, kupował jedzenie, odzież itp.). Pan Jan zginął w wypadku samochodowym, za który winę ponosi Pan Robert. Pani Janina może domagać się od Pana Roberta lub jego ubezpieczyciela renty alimentacyjnej.

Wysokość renty alimentacyjnej.

Osoba, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody renty alimentacyjnej obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego (np. szacunkowej długości życia zobowiązanego do świadczenia alimentacyjnego, czy szacunkowego okresu, w którym dziecko nie byłoby w stanie utrzymać się samodzielnie). Rozmiar należnej poszkodowanym renty alimentacyjnej zależny jest od tych samych przesłanek, które wyznaczają zakres obowiązku alimentacyjnego, który ciążyłby na zmarłym. Wysokość renty alimentacyjnej wynika więc z jednej strony z potrzeb poszkodowanych, a z drugiej z możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego (wyrok SN z 23.10.1973r., II CR 549/73).

Wysokość renty alimentacyjnej uzależniona jest od uzyskiwanego dochodu zmarłego po odliczeniu tej kwoty, którą zmarły przeznaczał na zaspokojenie własnych potrzeb. Wysokość renty alimentacyjnej uwarunkowana jest także możliwościami zarobkowymi i majątkowymi zmarłego, które mógłby uzyskać, ale z różnych przyczyn nie uzyskiwał. Bywa to zatem wyliczeniem hipotetycznym (uchwała SN z dnia 16.12.1987r., III CZP 91/86,OSNCP 1988/4, poz. 42).

Uwagi ogólne.

W orzecznictwie wskazuje się, że renta przyznawana na podstawie art. 446 § 2 KC ma charakter odszkodowawczy, a nie alimentacyjny (por. wyr. SN z 21.11.1995 r., III CRN 46/95, Prok. i Pr. – wkł. 1996, Nr 5, s. 33).

Prawo do renty alimentacyjnej jest roszczeniem osobistym każdej z osób uprawnionych. Powinno być zatem określone dla każdej z tych osób odrębnie (wyrok SN z dnia 02.05.1975r., I CR 103/75). Sprawca ma wyrównać w formie renty alimentacyjnej osobno każdej z osób uprawnionych jej osobistą szkodę wynikającą z utraty świadczeń alimentacyjnych.

Renta alimentacyjna to jedno z wielu zagadnień, którymi zajmuje się Kancelaria Alege (zobacz nasze specjalizacje). Gdyby mieli Państwo jakieś wątpliwości lub problemy z zakresu objętego powyższym tematem, uprzejmie przypominamy o możliwości pozostawienia komentarza. Zachęcamy również do zapoznania się z zasadami współpracy z Kancelarią Alege oraz Kontaktu z naszym Zespołem.

Tagi: , , , , , ,

Osoby pośrednio poszkodowane na skutek śmierci osoby dotkniętej czynem niedozwolonym mają możliwość dochodzenia z tego tytułu świadczenia, którym jest tzw. renta alimentacyjna. Powyższe roszczenie wynika z art. 446 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 459, z późn. zm., dalej „KC”). Cytując Sąd Najwyższy można najogólniej stwierdzić, że renta alimentacyjna służy naprawieniu szkody poniesionej przez to, że pozostali bliscy utracili osobę zobowiązaną do alimentacji (wyrok SN z dnia 20.01.2004r., II CK 360/02). (więcej…)

Tagi: , , , , , ,